Elma Sirkesi: Mutfağınızın Çok Yönlü Mucizesi
Elma vitaminler, mineraller, fenolik maddeler, organik asitler ve antioksidan maddelerce zengin olan bir meyvedir ve bu meyveden elde edilen sirkesinin de zengin besin öğelerine sahip olduğu yapılan araştırmalarda rapor edilmiştir. Elma sirkesi, üretimi antik çağlara uzanan doğal ve geleneksel fermente bir üründür.
M.Ö. 5000 yıllarında elma sirkesinin kullanıldığını gösteren buluntular vardır. Babilliler, sirkeyi koruyucu ve çeşnilendirici olarak kullanmışlar. Antik Mısırlıların, sirkeyi ilaç ve koruyucu olarak kullandığını buluntulardan anlıyoruz.
Antik Yunan ve Roma dönemine bakacak olursak; Hipokrat (M.Ö. 460-377), elma sirkesini çeşitli hastalıkların tedavisinde kullandığını görmekteyiz. Romalılar da, sirkeyi içecek (posca adı verilen su ve sirke karışımı) ve yemeklerde kullanmışlar.
Elma sirkesi, sadece lezzetli bir tat verici değil, aynı zamanda sağlık ve ev temizliği için de çok yönlü bir malzemedir. Son yıllarda popülerliği artan elma sirkesinin gerçek faydalarını ve kullanımını anlamak için, bilimsel araştırmaları sizler için derledik.
Elma Sirkesinin Faydaları Nelerdir ve Nasıl Kullanılır?
Elma Sirkesinin Sağlık Faydaları
Sindirim Sağlığı:
Çalışmalar elma sirkesinin, sindirim sistemini desteklediğini ve mide asidini dengeleyerek hazımsızlık ve şişkinlik gibi sorunları azalttığını göstermektedir. Bazı araştırmalar, elma sirkesinin mide boşalmasını yavaşlatarak tokluk hissini artırdığını ve böylece aşırı yeme isteğini azalttığını göstermiştir (1). Mayo Clinic, elma sirkesinin bazı kişilerde sindirim sorunlarını hafifletebileceğini belirtmektedir. Ancak, bu konuda insanlar üzerinde daha fazla araştırmaya ihtiyaç olduğu da bir gerçektir (2).
Kan Şekeri Kontrolü:
Harvard Health Publishing'e göre, elma sirkesi kan şekeri seviyelerini düşürme potansiyeline sahiptir. Bir çalışma, elma sirkesi tüketiminin insülin duyarlılığını %19-34 oranında artırabileceğini göstermiştir. (1) Elma sirkesinin içerisinde bulunan asetik asit, karbonhidratların sindirimini yavaşlatarak kan şekeri seviyelerinin daha dengeli olmasını sağlar. Bu, özellikle tip 2 diyabet hastaları için faydalıdır (1).
Kilo Kontrolü:
Journal of Functional Foods'da yayınlanan bir araştırma, günde iki kez elma sirkesi tüketen katılımcıların 12 hafta sonunda daha fazla kilo verdiğini göstermiştir [3]. Bu çalışmada, kısıtlı kalorili diyetle birlikte elma sirkesi tüketiminin, aşırı kilolu veya obez kişilerde iştahı, vücut ağırlığını, beden kitle endeksini, kalça çevresini, viseral yağlanma* indeksini, plazma trigliseridini, toplam kolesterol konsantrasyonunu azaltabileceğini ve ayrıca HDL-C düzeyini artırabileceğini göstermiştir.
*Viseral Yağlanma: Mide, karaciğer, barsaklar ve böbrekler gibi organların arasında yer alan yağ dokudur. Buna viseral yağ da denir. Bu tip yağlanmanın kalp damar sistemi hastalıkları, tip 2 diyabet, insülin direnci gelişimi ve bazı inflamatuvar hastalıklarla yakın ilişkisi vardır. (9)
Kolesterol ve Kalp Sağlığı:
Elma sirkesi, kolesterol seviyelerini düşürmeye yardımcı olabilir. Hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalarda, elma sirkesinin LDL (kötü) kolesterolü düşürdüğü ve HDL (iyi huylu) kolesterolü artırdığı bulunmuştur. (4)
British Journal of Nutrion’da yayınlanan bir çalışmada, elma sirkesinin 8 haftalık bir süre boyunca tüketilmesinin toplam kolesterol ve trigliserit seviyelerinde önemli azalmalar sağladığı ve hiperlipidemi için basit ve uygun maliyetli bir tedavi olarak önerildiği belirtilmiştir. (5)
American Diabetes Association’da yayınlanan bir çalışma elma sirkesinin, insülin direnci veya tip 2 diyabeti olan kişilerde yüksek karbonhidratlı bir öğüne karşı insülin duyarlılığını iyileştirdiğini göstermiştir. (6)
Antioksidan ve Antibakteriyel Özellikler:
Elma sirkesi, antioksidan özelliklere sahiptir ve serbest radikallerle savaşarak hücre hasarını önler. Ayrıca, antibakteriyel özellikleri sayesinde enfeksiyonlara karşı koruma sağlar. Scientific Reports dergisinde yayınlanan bir araştırma, elma sirkesinin çeşitli patojenik mikroorganizmalara karşı etkili olabileceğini göstermiştir [7].
Elma Sirkesinin Kullanım Alanları
Sağlık İçeceği:
Harvard Health, günde 1-2 yemek kaşığı elma sirkesinin su ile seyreltilerek içilmesini önermektedir. Bu, sindirim sisteminizi destekler ve genel sağlığınıza katkıda bulunur. Kaynaklar elma sirkesinin yemeklerden sonra kullanımını önermektedir. Maden suyunu içerken içerisine elma sirkesi eklerseniz çok ekon2omik, doğal bir fermente tonik elde etmiş olursunuz.
Gıda ve Yemeklerde:
Elma sirkesi, salatalarda, marinasyonlarda ve turşu yapımında yaygın olarak kullanılır. Mutfağınızda fermente ürünler yapıyorsanız elma sirkesini mutlaka denemelisiniz. Yapımı son derece kolaydır ve maliyet etkindir.
Elma sirkesini zeytinyağı, limon, nar ekşisi gibi besinlerle karıştırarak lezzetli bir salata sosu yapabilirsiniz. Etleri, deniz mahsullerini ve sebzeleri marine etmek için kullanılabilirsiniz. Ayrıca, soslara ve yemeklere lezzet katmak için de tariflerinize az miktarda ekleyebilirsiniz.
Cilt Bakımı:
Elma sirkesi seyreltilerek cilt toniği olarak kullanılabilir (dikkatli olunmalı). Bir pamuk yardımıyla cilde uygulanarak tonik olarak kullanılabilir. Cilt lekelerini ve sivilceleri azaltmak için düzenli olarak kullanılabilir.
Saç Bakımı:
Elma sirkesi saçları parlak ve yumuşak yapmak için kullanılabilir. Saç durulama suyuna bir fincan elma sirkesi ekleyerek saçınıza uygulayabilirsiniz.
Temizlik:
Elma sirkesi, doğal bir dezenfektan olarak kullanılabilir. Meyve ve sebzeleri yıkamak için sirkeli su kullanabilirsiniz. Temizleme suyuna karıştırarak yüzey temizleyici olarak ayrıca, koku giderici olarak da mutfakta yüzeylerde, kap kacak temizliğinde kullanılabilirsiniz. Bebeklerin beslenme gereçlerinin temizliğinde kullanımı son derece sağlıklıdır.
Dikkat Edilmesi Gerekenler:
Elma sirkesi, doğal ve çok yönlü bir üründür. Ancak, kullanmadan önce seyreltilmesi ve aşırı tüketimden kaçınılması önemlidir. Herhangi bir sağlık sorununuz varsa, elma sirkesi kullanmadan önce doktorunuza danışmanızda fayda vardır.
Mayo Clinic, elma sirkesinin diş minesine zarar verebileceği konusunda uyarıda bulunmaktadır. Bu nedenle, tüketimden sonra ağzın suyla çalkalanması önerilir.
National Center for Complementary and Integrative Health (NCCIH), elma sirkesinin aşırı tüketiminin mide rahatsızlıklarına ve potasyum seviyelerinde düşüşe neden olabileceğini belirtmektedir (8)
Diyabet hastaları veya kan şekeri düzenleyici ilaç kullananlar, elma sirkesi tüketmeden önce doktorlarına danışmalıdır.
Sonuç: Bilimsel araştırmalar, elma sirkesinin çeşitli sağlık faydaları sunabileceğini göstermektedir. Ancak, bu faydaların çoğu küçük ölçekli çalışmalara dayanmaktadır ve daha geniş kapsamlı araştırmalara ihtiyaç vardır. Elma sirkesi, sağlıklı bir yaşam tarzının parçası olarak kullanılabilir, ancak herhangi bir hastalığın tedavisi için tek başına bir çözüm olarak görülmemelidir.
Not: Bu blog yazısı, genel bilgilendirme amaçlıdır ve tıbbi tavsiye yerine geçmez. Her zaman sağlık kararları için bir sağlık profesyoneline danışılması önerilir.
Kaynaklar:
(1) Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi 2:155-158, 2009 ISSN: 1308-3945,
(2) Mayo Clinic, "Apple Cider Vinegar" health topic article.
(3) Journal of Functional Foods Volume 43, April 2018, Pages 95-102
(4) Journal of Agricultural and Food Chemistry 59(12):6638-44
(5) Beheshti Z, et al. British Journal of Nutrition, 2012.
(6) Johnston CS, et al. Journal of the American Dietetic Association, 2004.
(7) Yagnik D, et al. Scientific Reports, 2018.
(8) National Center for Complementary and Integrative Health, "Apple Cider Vinegar" page.
(9) tr.wikipedia.org/yağdoku